ThS. BS. Lê Võ Minh Hương
Phòng Công tác xã hội
Theo tổ chức y tế thế giới WHO, thiếu máu là một bệnh lý rất thường gặp, ảnh hưởng tới hơn 1,5 tỉ người trên thế giới. Trong đó, thiếu máu do thiếu sắt chiếm hơn 50% trường hợp. Thiếu máu do thiếu sắt cũng thường
 |
gặp ở phụ nữ mang thai và giai đoạn hậu sản, dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng cho mẹ và thai. Khi mang thai, bạn cần nhu cầu sắt gấp 2 lần bình thường bởi vì cơ thể cần sử dụng sắt để tạo nhiều máu hơn nhằm đáp ứng nhu cầu cung cấp oxy cho thai nhi. Tuy nhiên, thống kê cho thấy gần 50% phụ nữ mang thai không hấp thu đủ lượng sắt cần thiết. Các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ mang thai nên ăn nhiều loại thực phẩm giàu chất sắt và uống bổ sung sắt trong chế độ dinh dưỡng.
Lợi ích của Sắt là gì?
Trong thai kỳ, sắt được sử dụng để tạo máu (hemoglobin) cho cả bạn và em bé của bạn. Cung cấp đủ chất sắt có thể ngăn ngừa tình trạng thiếu máu (ít tế bào hồng cầu) trong thai kỳ. Thiếu máu do thiếu sắt có thể khiến bạn cảm thấy thường xuyên mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, chuột rút, kém tập trung, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và công việc. Bên cạnh đó, thiếu máu gây nên nhiều tác động xấu cho thai kỳ, bao gồm:
- Nguy cơ cho thai: thai nhỏ, sinh non, các vấn đề về bánh nhau, giảm dự trữ sắt ở trẻ sơ sinh…
- Nguy cơ cho mẹ: không đủ dự trữ máu cho quá trình sinh, cần truyền máu nếu mất máu nhiều, suy tim, kéo dài thời gian nằm viện, giảm tạo sữa sau sinh…
Thực phẩm nào có nhiều sắt?
Bạn có thể tìm thấy sắt trong thịt gia súc, gia cầm và thực phẩm có nguồn gốc thực vật cũng như trong các thực phẩm bổ sung sắt. Có hai loại sắt trong thực phẩm:
- Sắt heme là loại mà cơ thể hấp thu tốt nhất. Bạn nhận được sắt heme trong thịt bò, thịt gà, gà tây và thịt lợn.
|
Hình minh họa - nguồn internet |
- Sắt nonheme là một loại sắt khác. Bạn có thể tìm thấy trong đậu, rau bina, đậu phụ và ngũ cốc ăn liền có bổ sung thêm sắt.
Gan động vật là thực phẩm chứa nhiều sắt nhưng không được khuyến khích trong thời kỳ mang thai do có hàm lượng vitamin A cao. Hấp thu quá nhiều vitamin A có thể gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi đặc biệt là ở 3 tháng đầu thai kỳ.
Trong thời kỳ mang thai, việc hấp thu đủ sắt từ thực phẩm có thể khó khăn do nhu cầu sắt mỗi ngày tăng gấp đôi bình thường. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn là người ăn chay hoặc thuần chay vì bạn không ăn các loại thịt giàu chất sắt. Hãy thông báo với bác sĩ nếu bạn ăn chay để họ có thể theo dõi nồng độ sắt và hemoglobin của bạn cẩn thận hơn.
Để lượng sắt trong thức ăn được hấp thu hiệu quả hơn, bạn nên ăn thực phẩm có nhiều chất sắt kèm với thực phẩm có chứa nhiều vitamin C, chẳng hạn như cà chua, cam. Vitamin C giúp cơ thể bạn hấp thụ sắt nonheme tốt hơn khi bạn ăn cả hai trong cùng một bữa ăn.
 |
Mặt khác, có một số đồ uống và thực phẩm ngăn cơ thể hấp thụ sắt. Chúng bao gồm cà phê, trà, ngũ cốc nguyên hạt, sữa và các sản phẩm từ sữa. Cố gắng không ăn những thực phẩm này trong cùng một bữa ăn khi bạn đang ăn thực phẩm giàu chất sắt. Ví dụ, thay vì uống cà phê hoặc trà trong bữa ăn, bạn hãy uống một ly nước cam.
Tôi có cần uống bổ sung sắt không?
|
Hình minh họa - nguồn internet |
Uống bổ sung sắt có thể giúp đảm bảo cho cơ thể nhận đủ sắt mỗi ngày. Trong hầu hết các trường hợp, bạn sẽ nhận được đủ chất sắt trong vitamin bổ sung được kê đơn trước khi sinh. Xét nghiệm đếm tế bào máu đầu thai kỳ sẽ giúp bạn kiểm tra tình trạng thiếu máu. Nếu bạn có tình trạng thiếu máu và nồng độ sắt thấp, bạn có thể cần phải uống bổ sung thêm chất sắt hàm lượng cao. Nếu bạn là người ăn chay, bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ sắt của bạn thường xuyên hơn tùy thuộc vào kết quả xét nghiệm tế bào máu.
Chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt khi nồng độ Ferritin huyết thanh thấp hơn 30 mcrg/L và nồng độ Henoglobin (Hb) trong máu <11g/dL trong tam cá nguyệt 1 và 3, <10,5 g/dL trong tam cá nguyệt 2 và <10g/dL trong giai đoạn hậu sản.
Uống bổ sung sắt liều cao là phương pháp đầu tiên được sử dụng để điều trị thiếu máu do thiếu sắt. Trong trường hợp, thiếu máu do thiếu sắt trong thai kỳ mức độ nặng (Hb < 9 g/dL) bạn có thể cần phải được điều trị bằng phương pháp truyền tĩnh mạch bổ sung sắt.
Khi nào tôi nên bắt đầu uống sắt?
Trong trường hợp bình thường, không có thiếu máu do thiếu sắt, bạn sẽ cần ít nhất 27 mg sắt nguyên tố mỗi ngày trong thai kỳ. Khi bạn cho con bú, hãy bổ sung ít nhất 10 mg sắt mỗi ngày. Theo CDC, bạn nên bắt đầu bổ sung sắt liều thấp (30 mg nguyên tố mỗi ngày) khi khám thai đầu tiên. Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ sẽ kê đơn lượng sắt này trong viên vitamin trước sinh.
Tương đương với 30mg sắt nguyên tố là 150mg sắt sulfate heptahydrate, 90mg sắt fumarate hoặc 250mg sắt gluconate. Đây là các dạng sắt tổng hợp có trong các chế phẩm vitamin bổ sung sắt.
Tác dụng phụ của việc bổ sung sắt là gì?
Uống bổ sung sắt có thể gây buồn nôn, nôn, táo bón hoặc tiêu chảy. Đa số trường hợp, cơ thể bạn sẽ tự điều chỉnh để thích ứng với việc uống bổ sung sắt trong vòng vài ngày. Uống nhiều nước và ăn thực phẩm giàu chất xơ có thể giúp giảm táo bón. Nhưng nếu bạn vẫn có tác dụng phụ, hãy thử uống bổ sung sắt cùng lúc với thức ăn hoặc chia nhỏ liều lượng thành hai lần mỗi ngày.
Tham khảo:
- Garzon S et al. Iron Deficiency Anemia in Pregnancy: Novel Approaches for an Old Problem. Oman Med J. 2020
- https://www.who.int/elena/titles/daily_iron_pregnancy/en/
