Suy buồng trứng nguyên phát: những điều cần biết về chẩn đoán và điều trị

Suy buồng trứng nguyên phát (Primary Ovarian Insufficiency – POI) là tình trạng buồng trứng hoạt động kém hơn bình thường ở phụ nữ dưới 40 tuổi. Khi đó, cơ thể không sản xuất đủ hormone nữ và chu kỳ kinh nguyệt trở nên thất thường, khiến việc mang thai trở nên khó khăn hơn. Không chỉ gây rối loạn kinh nguyệt và giảm khả năng sinh sản, suy buồng trứng còn ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân như xương, tim mạch và tâm lý. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng hướng giúp người bệnh giảm thiểu biến chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và chủ động lựa chọn các phương án sinh sản phù hợp.

Chẩn đoán

Phần lớn phụ nữ bị suy buồng trứng nguyên phát (POI) không có nhiều triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, bác sĩ có thể nghi ngờ tình trạng này nếu bạn có kinh nguyệt không đều hoặc gặp khó khăn trong việc mang thai. Việc chẩn đoán thường bắt đầu bằng khám lâm sàng, bao gồm khám phụ khoa. Bác sĩ cũng sẽ hỏi về chu kỳ kinh nguyệt, việc từng tiếp xúc với các chất độc như hóa trị, xạ trị, hoặc tiền sử phẫu thuật buồng trứng.

Bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều xét nghiệm để kiểm tra:

• Mang thai: Xét nghiệm thử thai được thực hiện để loại trừ khả năng mang thai ngoài ý muốn nếu bạn đang trong độ tuổi sinh sản và bị mất kinh
• Nồng độ hormone: Bác sĩ có thể kiểm tra mức độ của một số hormone trong máu, bao gồm hormone kích thích nang trứng (FSH), estradiol (một dạng estrogen), prolactin (hormone kích thích tiết sữa)…
• Bất thường nhiễm sắc thể hoặc gen: Xét nghiệm máu gọi là phân tích nhiễm sắc thể đồ (karyotype analysis) giúp phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra gen FMR1 – gen liên quan đến hội chứng nhiễm sắc thể X dễ gãy (Fragile X syndrome).

Điều trị

 
Thông thường, điều trị suy buồng trứng nguyên phát tập trung vào việc xử lý các vấn đề phát sinh do thiếu estrogen. Điều trị có thể bao gồm:

• Liệu pháp estrogen: Liệu pháp này giúp ngăn ngừa loãng xương, giảm bốc hỏa và các triệu chứng khác do thiếu estrogen. Nếu bạn vẫn còn tử cung, bác sĩ thường kê estrogen kết hợp với progesterone để bảo vệ lớp niêm mạc tử cung (nội mạc tử cung) khỏi những thay đổi có thể dẫn đến ung thư do dùng estrogen đơn thuần.
  Sự kết hợp hormone này có thể làm cho kinh nguyệt quay trở lại, nhưng không phục hồi chức năng buồng trứng. Tùy theo tình trạng sức khỏe và mong muốn của bạn, liệu pháp hormone thường được duy trì cho đến khoảng 50–51 tuổi, là độ tuổi mãn kinh tự nhiên trung bình.
  Ở phụ nữ lớn tuổi, việc dùng estrogen và progesterone lâu dài có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và ung thư vú. Tuy nhiên, ở người trẻ bị suy buồng trứng nguyên phát, lợi ích của liệu pháp hormone thường vượt trội hơn nguy cơ.
• Bổ sung canxi và vitamin D: Cả hai chất này đều rất quan trọng trong việc phòng ngừa loãng xương. Chúng được cơ thể hấp thu thông qua chế độ ăn và ánh nắng mặt trời. Bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang đo mật độ xương (bone density test) trước khi bắt đầu bổ sung.
  Đối với phụ nữ từ 19 đến 50 tuổi, thường khuyến nghị bổ sung 1.000 mg canxi mỗi ngày (từ thực phẩm hoặc viên bổ sung). Từ 51 tuổi trở lên, lượng canxi cần tăng lên 1.200 mg/ngày.
  Liều vitamin D lý tưởng vẫn chưa được xác định chính xác, nhưng liều khởi đầu phù hợp là 800–1.000 IU mỗi ngày. Nếu xét nghiệm cho thấy thiếu vitamin D, bác sĩ có thể đề nghị liều cao hơn.

Giải quyết vấn đề vô sinh

 
Hiện chưa có phương pháp nào được chứng minh có thể khôi phục chức năng buồng trứng và khả năng sinh sản tự nhiên ở những phụ nữ bị suy buồng trứng nguyên phát. Tuy nhiên, một tỷ lệ nhỏ người bị suy buồng trứng nguyên phát vẫn có thể mang thai tự nhiên hoặc nhờ hỗ trợ sinh sản.

Một số khác có thể lựa chọn thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) bằng trứng hiến tặng. Trong quy trình này, trứng của người hiến được lấy ra, thụ tinh với tinh trùng, sau đó phôi được chuyển vào tử cung của người nhận để mang thai.

Hỗ trợ tâm lý

 
Nếu bạn mong muốn có con trong tương lai, việc biết mình bị suy buồng trứng nguyên phát có thể khiến bạn cảm thấy mất mát sâu sắc. Hãy tìm gặp chuyên gia tâm lý nếu bạn cảm thấy cần giúp đỡ để vượt qua giai đoạn này.

• Cởi mở với bạn đời: Hãy chia sẻ và lắng nghe nhau về cảm xúc, cùng thảo luận về sự thay đổi đột ngột trong kế hoạch sinh con.
• Tìm hiểu lựa chọn khác: Nếu bạn chưa có con hoặc muốn có thêm, hãy cân nhắc các lựa chọn như thụ tinh trong ống nghiệm bằng trứng hiến hoặc nhận con nuôi.
• Tìm sự hỗ trợ: Việc trò chuyện với những người đang trải qua hoàn cảnh tương tự có thể giúp bạn có thêm động lực và hiểu biết. Hãy hỏi bác sĩ về các nhóm hỗ trợ tại địa phương hoặc trực tuyến. Ngoài ra, tư vấn tâm lý cá nhân có thể giúp bạn thích nghi với hoàn cảnh mới và định hướng tương lai.
• Cho bản thân thời gian: Việc chấp nhận chẩn đoán này cần thời gian. Trong lúc đó, hãy chăm sóc sức khỏe bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục và nghỉ ngơi đầy đủ.