Cúm lợn - Cúm A (H1N1)

   Bs. Trần Huy Dũng
      Khoa Hiếm Muộn – BV Từ Dũ

Bài viết này dựa vào các hướng dẫn và những thông tin được cung cấp từ Trung Tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh của Hoa Kỳ (CDC) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Bản tin cập nhật số 49 của Tổ Chức Y tế Thế giới  ngày 15 tháng 6 năm 2009: đã có 76 quốc gia chính thức công bố 35, 928 trường hợp nhiễm virus cúm A(H1N1). Số bệnh nhân được chẩn đoán xác định tại Mexico 6.241 (tử  vong 108), Mỹ 17,855 (tử vong 45), Canada 2.978 (tử vong 4), Anh 1.226, Hà Lan 61, Úc 1.823, Nhật 605, Trung Quốc 318, Hàn  Quốc 65, Thái Lan 29, Việt Nam 25.

Mức báo động:  6/6 (đại dịch toàn cầu)

I. Bệnh cúm A(H1N1) 

Cúm lợn, hiện Tổ Chức Y tế Thế giới (WHO) đã thống nhất gọi là Cúm A(H1N1), là một bệnh hô hấp cấp tính ở lợn có tính  lây truyền cao do một loại vi rút cúm A gây ra.

Dịch cúm lợn 2009 là dịch cúm do một loại virus thuộc chủng H1N1 (mang protein Hemagglutinin H1và Neuraminidase N1) lần đầu tiên được các cơ quan y tế phát hiện vào tháng 3 năm 2009. Sự bùng phát căn bệnh giống như bệnh cúm đã được phát hiện lần đầu ở 3 khu vực khác nhau trên nước Mexico. Tuy nhiên, chủng virus mới này chỉ được xác định lâm sàng một  tháng sau đó trên các trường hợp bệnh tại bang Texas và California, Hoa Kỳ.

Những đặc tính quan trọng:
- Tỷ lệ mắc thường cao, dễ  lây lan và có thể mau chóng gây đại dịch.
- Tỷ lệ tử vong thấp (1 – 4%).
- Những người mắc Cúm A(H1N1) có thể lây lan bệnh 01 ngày trước khi khởi bệnh và kéo dài 07 ngày sau khi khởi bệnh.
- Virus bị tiêu diệt ở nhiệt độ trên 70^oC

Ở lợn :
- Vi rút lan truyền từ lợn bệnh sang lợn lành qua các giọt lơ lửng, qua tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp, ngoài ra có cả lợn  mang vi rút không có triệu chứng. Các vụ dịch trên lợn xảy ra quanh năm, với tỷ lệ mắc tăng vào mùa thu và mùa đông tại các vùng khí hậu ôn đới.

- Các vi rút cúm lợn hầu hết thuộc thứ nhóm H1N1, nhưng cũng có những thứ nhóm khác lưu hành ở lợn (như H1N2, H3N1, H3N2). Vi rút cúm lợn H3N2 được coi là bắt nguồn từ người.

- Mặc dù bình thường các vi rút cúm lợn là những chủng chỉ gây bệnh đặc hiệu cho lợn, nhưng đôi khi chúng có thể vượt qua hàng rào về chủng loại và gây bệnh cho người.

Ở người :

- Rất có thể là tất cả mọi người, đặc biệt là những người không có tiếp xúc thường xuyên với lợn, đều không có miễn dịch chống lại các virus Cúm A-H1N1. Như vậy, một điều đáng quan ngại là khi sự lây truyền từ người sang người đã được thiết lập thì một đại dịch có thể xảy ra.

III. Mức độ nặng của bệnh: có thể trong các mức sau đây

- Nhiễm nhưng không có triệu chứng
- Triệu chứng cúm nhẹ
- Viêm phổi, suy hô hấp
- Hội chứng nguy kịch hô hấp cấp (ARDS)

IV. Chẩn đoán bệnh

- Những người ở hoặc từ vùng dịch

• Chảy mũi nước hoặc nghẹt mũi
• Đau họng
• Ho
• Sốt

Ngoài ra, những người mắc Cúm A-H1N1 có thể có những triệu chứng điển hình khác của cúm như:

• Đau nhức mình, nhức đầu
• Ớn lạnh, mệt mỏi
• Có thể tiêu chảy và nôn mửa

Xét nghiệm:
- Các xét nghiệm nhanh (rapid test): độ nhạy thay đổi từ 50-70% (nếu âm tính không thể kết luận là không nhiễm cúm).
- Miễn dịch huỳnh quang (DFA hoặc IFA): phân biệt cúm A và B.
- Phương pháp real time RT-PCR: CDC khuyến cáo để phát hiện cúm A, B, H1, H3.
- Cấy virus

Ăn thịt lợn và các sản phẩm từ lợn có bị nhiễm không? 

- Chưa ghi nhận khả năng cúm lợn lây sang người do ăn thịt lợn hoặc các sản phẩm từ lợn đã được chế biến đúng qui cách.

- Vi rút cúm lợn bị tiêu diệt khi nấu ở nhiệt độ 70^oC.

V. Phòng bệnh : Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh

- Che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khẩu trang, khăn tay hoặc tay áo.
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân.
- Rửa tay thường xuyên với xà phòng và tránh chạm tay vào mặt.
- Tránh xa những người bị bệnh.
- Ở trong nhà nếu bạn không khỏe.
- Đi khám nếu bạn sốt, ho, đau họng, đau người, đau đầu, ớn lạnh và mệt mỏi.
- Nếu bạn đã tới vùng dịch trong vòng 7 ngày vừa qua cần theo dõi sức khỏe bản thân.
- Nếu bạn có triệu chứng, cần phải đi khám. Thông báo cho cơ sở y tế biết gần đây bạn đã tới khu vực được báo cáo có cúm lợn.

VI. Thuốc kháng virus 

 Xin tham khảo thêm tại:
  http://www.cdc.gov/swineflu/index.htm (Thông tin mới nhất về các vùng có người mắc bệnh đã được xác định)
  http://www.cdc.gov/swineflu/recommendations.htm (Danh sách người có nguy cơ cao)
  http://www.cdc.gov/flu/professionals/diagnosis/rapidlab.htm (Xét nghiệm chẩn đoán nhanh)
  http://www.cdc.gov/swineflu/specimencollection.htm (Các xét nghiệm được khuyến cáo)
  http://www.cdc.gov/swineflu/recommendations.htm (Hướng dẫn điều trị)
  http://www.cdc.gov/swineflu/recommendations.htm (Kháng thuốc)
  http://www.cdc.gov/flu/professionals/antivirals/dosagetable.htm#table (Thông tin về liều lượng)
  http://www.cdc.gov/swineflu/recommendations.htm (Khuyến cáo cho nhân viên y tế)
  http://www.cdc.gov/swineflu/guidelines_infection_control.htm (Qui định về xử lý chất thải đường hô hấp)