Ngừa thai khẩn cấp: hiệu quả và tác dụng phụ
ThS. BS. Lê Võ Minh Hương
Phòng Công tác xã hội
Ngừa thai khẩn cấp được sử dụng nhằm mục tiêu làm giảm xác suất có thai sau khi xảy ra quan hệ tình dục không an toàn. Những tình huống thường gặp phải sử dụng biện pháp ngừa thai khẩn cấp như quên thuốc ngừa thai hàng ngày, bị thủng bao cao su lúc quan hệ hoặc những trường hợp sau khi bị xâm hại tình dục. Nếu bạn có quan hệ tình dục chủ động, hãy áp dụng một biện pháp ngừa thai chủ động khác và không nên đợi để áp dụng ngừa thai khẩn cấp sau quan hệ vì hiệu quả của ngừa thai khẩn cấp là khá thấp và bạn có khả năng cao mang thai ngoài ý muốn.
Ngừa thai khẩn cấp hoạt động như thế nào?
Sử dụng ngừa thai khẩn cấp không phải là gây sảy thai. Nó ngăn cản sự hình thành túi thai bằng cách ngăn thụ thai hoặc ngăn cản phôi thai làm tổ. Do đó, ngừa thai khẩn cấp phải được áp dụng ngay sau khi xảy ra quan hệ tình dục không an toàn. Nó không có tác dụng sau khi túi thai đã hình thành.
Các kiểu ngừa thai khẩn cấp:
- Dụng cụ tử cung
- Thuốc viên uống: có 3 loại thuốc ngừa thai khẩn cấp tùy theo thành phần. Thuốc chứa ulipristal, thuốc chứa progestin và thuốc phối hợp.
Dụng cụ tử cung là kiểu ngừa thai khẩn cấp có hiệu quả nhất. Dụng cụ tử cung chứa đồng khiến cho tinh trùng giảm đi cơ hội thụ tinh với trứng đã rụng. Đây là phương pháp ngừa thai khẩn cấp có hiệu quả cao hơn so với thuốc ngừa thai khẩn cấp. Để có tác dụng ngừa thai khẩn cấp, dụng cụ tử cung phải được đặt trong vòng 5 ngày đầu sau quan hệ tình dục không an toàn. Sau đó, dụng cụ tử cung tiếp tục có tác dụng ngừa thai liên tục trong 10 năm hoặc cho đến khi bạn lấy vòng ra. Khi bắt đầu có kế hoạch mang thai lại, bạn cần đến cơ sở y tế để tháo vòng.
Đối với thuốc viên, khi được uống vào cùng một thời điểm sau quan hệ, thuốc viên chứa Ulipristal có hiệu quả hơn so với viên chứa Progestin. Viên ngừa thai khẩn cấp phối hợp có hiệu quả thấp nhất.
- Viên ngừa thai khẩn cấp chứa Ulipristal: Làm trì hoãn hoặc ngăn chặn rụng trứng. Để có tác dụng ngừa thai, thuốc phải được uống trong vòng 5 ngày sau khi có quan hệ tình dục không an toàn. Thuốc cần được
kê đơn bởi bác sĩ.
Hình minh họa - nguồn internet
- Viên ngừa thai khẩn cấp chứa Progestin (levonorgestrel): Làm trì hoãn hoặc ngăn chặn rụng trứng. Thuốc nên được uống sớm nhất có thể sau khi có quan hệ tình dục không an toàn, do tác dụng ngừa thai sẽ càng giảm nếu thời gian uống bị trì hoãn càng lâu. Hiệu quả cao nhất khi uống trong 3 ngày đầu sau quan hệ. Đây là thuốc không cần kê đơn. Bạn có thể mua ở các nhà thuốc.
- Viên ngừa thai khẩn cấp phối hợp: Viên thuốc có chứa 2 thành phần là estrogen và progestin. Khi uống với liều lượng cao hơn so với liều ngừa thai hàng ngày, nó cũng có tác dụng ngừa thai khẩn cấp nhờ tác dụng trì hoãn thời gian rụng trứng. Tuy nhiên hiệu quả của phương pháp này khá thấp.
Thuốc ngừa thai khẩn cấp có thể sử dụng được nhiều hơn 1 lần trong mỗi chu kỳ kinh. Tuy nhiên bạn không nên dùng nó như một phương pháp ngừa thai chủ động, dài hạn và có kế hoạch, bởi vì tác dụng ngừa thai của phương pháp này thấp hơn rất nhiều so với các phương pháp ngừa thai dài hạn khác như thuốc uống ngừa thai hàng ngày, thuốc tiêm, que cấy tránh thai, đặt vòng tử cung, cũng như các phương pháp rào chắn như bao cao su. Khi sử dụng ngừa thai khẩn cấp, nguy cơ có thai ngoài ý muốn là rất cao. Thuốc ngừa thai khẩn cấp cũng gây ra nhiều tác dụng phụ hơn so với các phương pháp ngừa thai khác. Do đó, nếu bạn đang có kế hoạch không mang thai, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn phương pháp ngừa thai phù hợp và không nên sử dụng ngừa thai khẩn cấp như là một biện pháp tránh thai chủ động và có kế hoạch.
Thuốc ngừa thai khẩn cấp có thể không gây ra các biến chứng nguy hiểm, tuy nhiên nó thường gây rối loạn kinh nguyệt, rong kinh hoặc kinh không đều. Bên cạnh tác động lên kinh nguyệt, thuốc ngừa thai khẩn cấp có thể có tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn, nôn, đau vú, đau bụng, chóng mặt và mệt mỏi.
Cách bạn bắt đầu hoặc quay lại sử dụng biện pháp tránh thai sau khi sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp tùy thuộc vào loại thuốc bạn đã sử dụng:
- Nếu bạn đã sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ chứa progestin hoặc viên kết hợp, bạn có thể tiếp tục hoặc bắt đầu bất kỳ phương pháp ngừa thai nào ngay lập tức. Trong 7 ngày tiếp theo, bạn phải sử dụng thêm phương pháp rào chắn như bao cao su nếu có quan hệ tình dục.
- Nếu bạn đã sử dụng viên chứa Ulipristal và muốn tiếp tục hoặc bắt đầu sử dụng phương pháp ngừa thai bằng nội tiết tố (như thuốc viên uống hàng ngày, miếng dán, que cấy, thuốc tiêm hoặc vòng tránh thai nội tiết), bạn cần đợi đến 5 ngày sau khi dùng Ulipristal. Sử dụng phương pháp ngừa thai bằng nội tiết tố và dùng Ulipristal cùng lúc có thể làm giảm hiệu quả ngừa thai của cả 2 loại thuốc. Bạn cũng phải sử dụng thêm phương pháp rào chắn như bao cao su nếu có quan hệ tình dục cho đến kỳ kinh nguyệt tiếp theo.
Cần theo dõi như thế nào sau khi sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp:
Bạn không cần bất kỳ kiểm tra gì ngay sau khi uống thuốc ngừa thai khẩn cấp. Tuy nhiên, nếu sau đó bạn bị trễ kinh hoặc ra huyết bất thường, hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra liệu bạn đã ngừa thai thất bại và mang thai ngoài ý muốn hay không. Nếu bạn có thai, thuốc ngừa thai khẩn cấp không gây tác động xấu lên thai kỳ và sức khỏe thai nhi.
Tham khảo:
https://www.acog.org/womens-health/faqs/emergency-contraception
Theo khuyến cáo của nhiều chuyên gia, bạn nên ngừa thai ít nhất 18 tháng sau sinh để cơ thể có được sự hồi phục tốt nhất cả về thể chất lẫn tinh thần trước khi mang thai lại. Do đó lựa chọn 1 biện pháp ngừa thai là một trong những vấn đề người phụ nữ cần quan tâm sau sinh. Tránh thai đúng cách và đúng thời điểm sẽ giúp chúng ta tránh được mang thai ngoài ý muốn.
Que cấy tránh thai là gì?
Là những ống nhỏ bằng chất dẻo chứa nội tiết progestin, được cấy dưới da, mặt trong của cánh tay không thuận của người phụ nữ, và có tác dụng ngừa thai. Hiệu quả ngừa thai lên đến 99,95% và kéo dài từ 3-5 năm.
Trong nỗ lực không ngừng để kiểm soát sinh sản, các phương pháp tránh thai hiện đại đã trở thành chủ đề quan trọng trong y tế cộng đồng.
Phá thai không an toàn vẫn là một vấn đề ở Việt Nam, với tỷ lệ mang thai không mong muốn và phá thai cao. Theo nghiên cứu của UNFPA năm 2016, hơn một nửa số ca phá thai là do mang thai ngoài ý muốn, và 17.4% phụ nữ đã phá thai ít nhất một lần. Các hậu quả của phá thai không an toàn bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, vô kinh, vô sinh, sảy thai liên tục, thai ngoài tử cung và nhau tiền đạo. Những quan niệm sai lầm về sinh sản và biện pháp tránh thai cũng như thời điểm tránh thai thường dẫn đến thai ngoài ý muốn và quyết định phá thai. Do đó, cần thiết phải có các phương pháp tránh thai hiệu quả và an toàn.
Ngày nay với sự đa dạng của các loại hình phương pháp ngừa thai, thuốc viên ngừa thai kết hợp hàng ngày vẫn là phương pháp được đánh giá là hiệu quả cao, an toàn và được đông đảo chị em phụ nữ áp dụng để ngừa thai.
Ngừa thai là một trong những vấn đề người phụ nữ cần quan tâm sau sinh. Nếu không áp dụng biện pháp tránh thai, bạn có khả năng mang thai lại rất sớm sau khi buồng trứng có hoạt động rụng trứng trở lại.
